Edebiyatın Etik Önemi: Moralizm – Otonomizm Tartışmasının Ötesine Geçmek

Özet

Son yirmi yıldır edebiyatın etik değeri ve gücü üzerine yapılan tartışmalarda bir yükselmeye tanık oluyoruz. Bazı düşünürler yazınsal yapıtların okuyucu üzerinde ahlaki bir etkisi olduğunu iddia ederken bazıları da edebiyatın hiçbir şekilde etik değerlendirmenin konusu olamayacağını, ancak estetik açıdan ele alınabileceğini savunuyorlar. Eğer yazınsal yapıtların okur üzerinde bu tür bir etkisi varsa soru bu yapıtların bu etkiyi nasıl gerçekleştirdikleri. Bu bağlamda yazınsal metinleri diğer metinlerden ayıran şey ne? Bu yazıda yapmak istediğim şey tam da bu özel etkileme durumunu, yazınsal metinlerin kendilerine özgü etik önemlerini açımlamak olacak. Bunun için bu metinlerin her şeyden önce birer kurgusal ve estetik metinler olarak ele alınması gerektiğini iddia edeceğim. Dolayısıyla yazınsal yapıtların estetik ve kurmacasal otonomisini savunan otonomistlerin de yanında saf tutacağım. Göstermeye çalışacağım şey moralizm ve otonomizmin rakip kamplar olarak formüle edilmek zorunda olmadığı olacak. Aksine otonomist çemberin için de kalarak da moralist bir tavır takınabileceğimizden, hatta eğer amacımız edebiyatın özgül etik önemini ortaya koymak ise yapmamız gerekenin tam da bu olduğunu göstermeye çalışacağım. Ancak edebiyatı bir estetik ve kurmaca metin olarak ele alırsak onun özgül etik gücünü, bu estetik ve kurmaca niteliğin içinden çıkıp gelen özgül gücünü anlayabiliriz.