(Un)Making Human Geography in Turkey under the Dominance of Environmental Determinism
Özet Görüntüleme: 330
/ 
PDF İndirme: 298
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.7419634Anahtar Kelimeler:
Environmental determinism, possibilism, history and philosophy of geography, Turkish geography, human geography in TurkeyÖzet
The environmental determinism is still being debated for more than a century among both geographers and nongeographers. In recent years, a new type of environmental determinist thinking so-called 'neo-environmental determinism' has emerged in the discipline of geography. However, in this paper our aim is not to advance neo-environmentalist debate in geography, but to show how early twentieth-century versions of environmental determinism still alive and thriving in a number of ways in current Turkish human geography. While environmental determinism was abandoned in the western geography, namely Anglo-American countries, between 1920s and 1950s, it continues to be practiced as dominant approach in Turkish human geography. Indeed, starting from the 1960's Turkish geography has been alienated from modern western geography both in terms of philosophical approaches and methodological practice. In the last 50 years, although the discipline of geography in the west has experienced significant developments and paradigm shifts, unfortunately the same level of success has not been reflected in Turkish geography. In this context, using data based on content analysis of the articles, books and PhD dissertations published by Turkish geographers over time, this paper seeks to answers two questions: (1) By whom and in which way has the environmental deterministic thought been transferred to Turkish geography and what were the consequences of this transfer? (2) How and why were Turkish human geographers able to keep up with approach of environmental determinism so long time? This paper provides a critical reflection on historical development and practice of human geography in Turkey. The paper show that, apart from Anglo-American geography, Turkish human geography has developed very unique disciplinary context by ignoring both quantitative revolution in the 1950s and 1960s and post-positivist transformations from 1970s onwards and thus reproduced its environmental deterministic approach and regional geography method until now and in this way the sub-discipline represents very anachronistic example in terms of history and philosophy of geography. Our findings suggest that the direction of causality in geographic research at the framework of human–environment interactions in Turkey have always been from the environment to humans. Humans and its culture and activities have always remained on the back, passive and weak. Overall result of this situation has led to distort the reality in the favor of the nature and to fall into an anachronic position in the face of other disciplines when they analyze the social, political and economic issues as geographers due to their inability to save themselves from the domination of nature and physical factors. As a result, it is very clear that the mild environmental determinism, mostly in the form of possibilism, is the hidden philosophy or paradigm of Turkish human geography. In other words, Turkish human geography -although recently new methods and approaches are emerging but still in its infancy stage- is fundamentally and strongly characterized by a methodologically “regional” and philosophically “mild environmental determinist” subdiscipline
Referanslar
Akkan, E. (1972). Cumhuriyet’in 50. yıldönümünde coğrafya. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 5-6, 1-5.
Akkan, E. (1998). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin kuruluşunun 60. yıl dönümünde coğrafya bölümü. In Türkiye’de sosyal
bilimlerin gelişmesi ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi sempozyumu bildiriler kitabı (pp.295-313). Ankara: Ankara
Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Akyol, İ. H. (1943a). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya I: Mutlakiyet devrinde coğrafya. Türk Coğrafya Dergisi, 1, 3-15.
Akyol, İ. H. (1943b). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya II: Meşrutiyet devrinde coğrafya. Türk Coğrafya Dergisi, 2, 121-136.
Akyol, İ. H. (1943c). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya III: Cumhuriyet devrinde doğrafya. Türk Coğrafya Dergisi, 3-4, 247-
Alagöz, C. A. (1972). Ülkeler coğrafyası yakın çevre etüdleri hakkında açıklama. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 5-6, 7-26.
Alagöz, C. A. (1975). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kuruluşundan 1973 yılına kadar, ülkeler coğrafyası kürsüsü çalışmaları
hakkında. Türk Kültürünü Araştırmaları Dergisi, XI-XIV, 214-269.
Anlı, Ö. F. (2016). Pozitivist ve konvansiyonalist bilim anlayışları bağlamında coğrafya disiplininin konumu. Posseible Düşünme
Dergisi/Journal of Thinking, 9, 37-59.
Arı, Y. (2005). 20. yüzyılda Amerikan coğrafyasının gelişimi. Konya: Çizgi.
Arı, Y. (2017). Çevresel determinizmden politik ekolojiye: Son 100 yılda Dünya’da ve Türkiye’de insan-çevre coğrafyasındaki
yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22 (37), 1-34.
Arı, Y. and Köse, A. (2005). İnsan-çevre etkileşimini yorumlamada yeni bir alternatif: kültürel coğrafya. In Ulusal coğrafya
kongresi 2005 bildiri kitabı (pp. 51-59). İstanbul.
Barrows, H. H. (1923). Geography as human ecology. Annals of the Association of American Geographers, 13 (1), 1-14.
Bassin, M. (2003). Politics from nature: Environment, ideology, and the determinist tradition. In J. Agnew, K. Mitchell and G.
Toal (Eds.), A companion to political geography (pp. 13–29). Oxford: Blackwell.
Bediz, D. (1966). XIX. asırda Türkiye’nin coğrafya sahasındaki büyük hamlesi ve milletlerarası bir yarışmada Türk başarısının 90.
yıl dönümü. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1, 17-24
Bekaroğlu, E. (2016). Modern dünya-sisteminin bilgi yapıları bağlamında coğrafya için bir dışsal tarih okuması. Toplum ve Bilim,
, 117-146.
Bekaroğlu, E. and Sarış, F. (2017). Türkiye’de fiziki coğrafya: Değişen disiplinler pratiğin ampirik bir analizi. Marmara Coğrafya
Dergisi, 35, 40-54.
Bekaroğlu, E. and Yavan, N. (2013). Modern Türk coğrafyasının tarihsel gelişiminde batılı coğrafya okullarının etkisi: Ampirik bir
analiz. Beşerî Coğrafya Dergisi, 1 (1), 51-66.
Bekaroğlu, E. and Yavan, N. (2018). Türk coğrafyacılığında dört gelenek: Ampirik bir analiz. Marmara Coğrafya Dergisi, 37, 79-
Berdoulay, V. (2011). German precursors and French challengers. In John A. Agnew, James S. Duncan. (Eds.), The WileyBlackwell companion to human geography. (pp. 73-88). Oxford: Wiley- Blackwell.
Bilgili, M. (2016). Sosyal bilimler felsefesi açısından Türkiye’deki üniversitelerde bölgesel coğrafya öğretimi. Marmara Coğrafya
Dergisi, 33, 114-134.
Bilgin, T. (1961). İstanbul üniversitesi edebiyat fakültesi coğrafya enstitüsü faaliyeti 1950-1960. istanbul: İstanbul Üniversitesi
Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Blaut, J. M. (1999). Environmentalism and eurocentrism. The Geographical Review, 89 (3), 391-408.
Brunhes, J. (1920). [1910]. Human geography. Rand. Chicago: McNally & Company.
Çıtakoğlu, N. (1943). Coğrafyanın bugünkü anlamı. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, 1 (4), 63-67.
Cosgrove, D. (2009). Cultural landscape. In D. Gregory, R. J. Johnston, G. Pratt, M. Watts, S. Whatmore (Eds.), The dictionary
of human geography (pp. 133-134). 5th edition. Oxford: Wiley- Blackwell.
Cresswel, T. (2013). Geographic thought: a critical introduction. Oxford: Wiley-Blackwell.
Darkot, B. (1951). Türk coğrafyasının kuruluşuna bakış. İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 1, 59-62.
Diamond, J. (1997). Guns, germs and steel: The fate of human societies. New York: W.W. Norton.
Diamond, J. (2005). Collapse: How societies choose to fail or survive. London: Allen Lane.
Dickinson, E. R. (1969). The makers of modern geography. London: Routledge and Kegan Paul.
Doğanay, H. (1995). Cumhuriyetin 70. yılında Atatürk Üniversitesi’nde coğrafya araştırmaları ve eğitimi. Doğu Coğrafya Dergisi,
, 28-66.
Doğanay, H. (2011). Anlamı, tanımı, konusu ve felsefesi bakımından coğrafya ilmi hakkında bazı düşünceler. Doğu Coğrafya
Dergisi, 25, 1-44.
Eades, G. L. (2012). Determining environmental determinism. Progress in Human Geography, 36(3), 423-427.
Erinç, S. (1973a). Elli yılda coğrafya. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları.
Erinç, S. (1973b). Türkiye: insan ve ortam. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 10 (18-19), 1-33.
Erinç, S. (1997). Coğrafya. In Cumhuriyet döneminde Türkiye’de bilim (pp. 51-55). Ankara: TÜBA.
Ernste, H. and Philo, C. (2009) Determinism / environmental determinism. In Thrift, N.J. and Kitchin, R. (eds.) International
Encyclopedia of Human Geography. Elsevier: Amsterdam. P. 102-110.
Erol, O. (1993). Türkiye’de jeomorfoloji. In Cumhuriyetin 70. yılında Türkiye’de bilim II (pp.112-118). Bilim ve Teknik Dergisi
Özel Eki.
Fekadu, K. (2014). The paradox in environmental determinism and possibilism: A literature review. Journal of Geography and
Regional Planning, 7(7), 132-139.
Frenkel, S. (1992). Geography, empire and environmental determinism. Geographical Review, 82(2), 143-153.
Frenkel, S. (1994). Old theories in new places? Environmental determinism and bioregionalism. The Professional Geographer,
(3), 289-295.
Glacken, C. J. (1967). Traces on the Rhodian shore: Nature and culture in western thought from ancient times to the end of the
eighteenth century. Berkeley: University of California Press.
Gümüşçü, O. (1996). A.Ü.D.T.C.F. coğrafya bölümü tarihçesi. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 12, 161-177.
Gümüşcü, O. (2012). Kâtip Çelebi’den günümüze Türkiye’de coğrafyanın tarihi serüveni. In TÜCAUM VII. coğrafya sempozyumu
bildiriler kitabı (pp.355-389). Ankara: TÜCAUM.
Gürsoy, C. R. (1974). Cumhuriyetimizin 50. yılında coğrafya ve Türk Coğrafya Kurumu. Türk Coğrafya Dergisi, 26, 1-3.
Harden, C. P. (2012). Framing and reframing questions of human–environment interactions. Annals of the Association of
American Geographers, 102(4), 737-747.
Hinchliffe, S. J. (2009). Environmental determinism. In D. Gregory, R. J. Johnston, G. Pratt, M. Watts (Eds.), The dictionary of
human geography (pp. 196-197). 5. Edition. Oxford: Blackwell
Holt-Jensen, A. (2009). Geography history and concepts: A student’s guide. London: SAGE.
Huntington, E. (1924). The character of races as ınfluenced by physical environment, natural selection and historical
development. New York: Charles Scribner’s Sons.
Hütteroth, W. (1992). Cumhuriyet döneminde coğrafya biliminin gelişmesine dışarıdan bir bakış. Selçuk Üniversitesi Ata Dergisi,
, 21-28.
İzbırak, R. (1968). Coğrafi araştırma gezileri ve hazırlıkları. Coğrafya Araştırma Dergisi, 2, 1-41.
Johnston, R. J. (1997). Geography and geographers: Anglo-American human geography since 1945. (5th edition). London:
Edward Arnold.
Johnston, R. J. and Sidaway, J. D. (2016). Geography and geographers: Anglo-American human geography since 1945. (7th
edition). London: Arnold
Johnston, T. (2017). Environmental determinism. In D. Richardson, N. Castree, M. F. Goodchild, A. Kobayashi, W. Liu and R. A.
Marston (Eds.), International encyclopedia of geography: People, the earth, environment and technology (pp. 1-3).
John Wiley & Sons.
Judkins, G.; Smith, M. and Keys, E. (2008). Determinism within human-environment research and the rediscovery of
environmental causation. The Geographical Journal, 174 (1), 17-29.
Kara, H. (1998). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin kuruluşunun 60. yıldönümünde coğrafya eğitimi. In Türkiye’de sosyal
bilimlerin gelişmesi ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi sempozyumu bildiriler kitabı (pp.315-324). Ankara: Ankara
Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını.
Karabulut, M. (2012). 20. yy’da coğrafi düşüncede meydana gelen değişimler. In TÜCAUM VII. coğrafya sempozyumu 2012
bildiriler kitabı (pp.357-361). Ankara: TÜCAUM.
Kaya, İ. (2005). Sosyal teori ve beşeri coğrafya. In Ulusal coğrafya kongresi 2005 bildiri kitabı (pp.257-266). İstanbul.
Kaya, İ. (2008). Eleştirel düşünce, sosyal teori ve coğrafya eğitimi. In R. Özey and A. Demirci (Eds.), Coğrafya öğretiminde
yöntem ve yaklaşımlar (pp. 337-356). İstanbul: Aktif.
Kaya, İ. (2010). Değişen sosyal ve bilimsel bağlam ve coğrafyanın sorumlulukları. In Coğrafya eğitiminde kavram ve değişimler
(pp. 227-242). Ankara: Pegem
Kayan, İ. (2000). Türkiye üniversitelerinde coğrafya eğitimi: Amaç, yeni hedefler, sorunlar ve öneriler. Ege Coğrafya Dergisi, 11,
-22.
Keighren, I. M. (2010). Bringing geography to book: Ellen Semple and the reception of geographical knowledge. London: I.B.
Tauris.
Keighren, I. M. (2015). Environmental determinism. In J. D. Wright (Ed.), International encyclopedia of the social and
behavioral sciences (pp.720-725). (2 edition). Oxford: Elsevier.
Koçman, A. (1999). Cumhuriyet döneminde yükseköğretim kurumlarında coğrafya öğretimi ve sorunları. Ege Coğrafya Dergisi,
, 1-14.
Kurtar, C. and Yavan, N. (2014). The predicament of Turkish geography: Environmental determinism. Paper presented at
International Congress of The Turkish Association of Geographers, 4-6 June 2014, Muğla University, Muğla. (in
Turkish)
Lewthwaite, G. R. (1966). Environmentalism and determinism: A search for clarification. Annals of the Association of American
Geographers, 56(1), 1-23.
Livingstone, D. (1992). The geographical tradition: Episodes in the history of a contested enterprise. Oxford: Blackwell.
Livingstone, D. N. (2000). Possibilism. In R. J. Johnston, D. Gregory, G. Pratt, M. Watts (Eds.), The dictionary of human
geography (pp. 608-610). 4. Edition. Oxford: Blackwell
Livingstone, D. N. (2009). Possibilism. In D. Gregory, R. J. Johnston, G. Pratt, M. Watts (Eds.), The dictionary of human
geography (pp. 608-610). 5. Edition. Oxford: Blackwell
Livingstone, D. N. (2011). Environmental determinism. In J. Agnew, D. N. Livingstone (Eds.), The SAGE handbook of
geographical knowledge (pp. 368-380). London: SAGE.
Louis, H. (1941). Türkiye’nin büyüklüğü ve cihanda mevkii. Birinci Türk Coğrafya Kongresi. Ankara.
Martin, A. F. (1951) The Necessity for determinism: A metaphysical problem confronting geographers. Transactions and Papers
(Institute of British Geographers), 17, 1-11.
Martin, G. J. (2005) All Possible Worlds: A History of Geographical Ideas, 4th Edition, Oxford University Press: NewYork.
Meyer, W. B. and Guss, D. M. (2017). Neo-environmental determinism. Cham: Palgrave Macmillan.
Özçağlar, A. (1998). A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkiye coğrafyası anabilim dalının kuruluşu, gelişmesi ve faaliyetleri.
In Türkiye’de sosyal bilimlerin gelişmesi ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi sempozyumu bildiriler kitabı (pp.343-351).
Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını.
Özey, R. (1998). Türkiye üniversitelerinde coğrafya eğitimi ve öğretimi. Konya: Öz Eğitim.
Özgen, N. (2016). A critical approach to discipline of human geography as an apparatus for state hegemony in Turkey. Journal
of Geography in Higher Education, 40(1), 131-153
Özgüç, N. and Tümertekin, E. (2000). Coğrafya: Geçmiş, kavramlar, coğrafyacılar. İstanbul: Çantay.
Özgür, E. M. (2018). Türk beşeri coğrafyasında yenileşme eğilimleri: Değişim aktörlerinin perspektifinden bir değerlendirme.
International Journal of Geography and Geography Education, 38, 142-170.
Özgür, E. M. and Yavan, N. (2013). Türk coğrafyacılarının iç hesaplaşması: Neden başaramadık, nasıl başarabiliriz?. Beşeri
Coğrafya Dergisi, 1(1), 14-38.
Peet, R. (1985). The social origins of environmental determinism. Annals of the Association of American Geographers, 75 (3),
-333.
Peet, R. (1998). Modern geographical thought. Oxford: Blackwell.
Peet, R. (2006). Book review: The End of poverty. Annals of the Association of American Geographers, 96(2), 450–453.
Pérouse, J.F. (2012). Türkiye’de coğrafyanın yansımaları. (N. Yavan ve S. Acar, Trans.). Coğrafi Bilimler Dergisi, 10 (1), 1-8.
Platt, R. S. (1948). Determinism in geography. Annals of the Association of American Geographers, 38(2), 126-132.
Platt, R. S. (1948b). Environmentalism versus geography. American Journal of Sociology. 53(5), 351-358.
Radcliffe, S. A.; Watson, E.E.; Simmons, I; Fernandez-Armesto, F.; Sluyter, A. (2010). Environmentalist thinking and/in
geography. Progress in Human Geography, 34 (1), 98-116.
Sachs, J. (2005). The End of poverty: Economic possibilities for our time. New York City: Penguin.
Sachs, J. D. (2001). Tropical underdevelopment. NBER Working Paper 8119. Cambridge, MA: National Bureau of Economic
Research
Sauer, C. O. (1925). The morphology of landscape. University of California Publications in Geography, 2 (2), 19–54.
Semple, E. C. (1911). Influences of geographic environment on the basis of Ratzel’s system of anthropo-geography. New York:
Henry Holt.
Sheppard, E. (2011). Geography, nature and the question of development. Dialogues in Human Geography, 1, 46-75.
Sluyter, A. (2003). Geography, nature and the question of development. Dialogues in Human Geography, 1, 46-75.
Somuncu, M. (2014). Coğrafya ve çevre bilimi üzerine. In E. Bekaroğlu and A. R. Özdemir (Eds), Bir disiplinin iç dünyası:
Modern Türk coğrafyası üzerine söyleşiler (pp. 285-318). İstanbul: İdil Yayınları.
Spate, O. H. K. (1952). Toynbee and Huntington: A study in determinism. The Geographical Journal, 118(4), 406-424.
Stoddart, D. R. (1966). Darwin's impact on geography. Annals of the Association of American Geographers, 56(4), 683-698.
Stoddart, D. R. (1986). On Geography: And its history. Oxford: Basil Blackwell.
Tanoğlu, A. (1964). Coğrafya nedir? İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 7(14), 3-14.
Tatham, G. (1951). Environmentalism and possibilism. In G. Taylor (Ed.), Geography in the twentieth century. London:
Methuen.
Taylor, G. (1927). Environment and race: A study of the evolution, migration, settlement and status of the races of man. New
York: Oxford University.
Tekeli, İ. (2012). Türkiye’de coğrafyacıların çok paradigmalı bir coğrafya dünyasında yaşamayı öğrenmesi gerekiyor. In TÜCAUM
VII. coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı (pp.348-354). Ankara: TÜCAUM.
Tümertekin, E. (1971). Türkiye’de beşeri coğrafyanın gelişmesi. In E. Tümertekin, F. Mansur ve P. Benedict (Eds.), Türkiye:
coğrafi ve sosyal araştırmalar (pp.1-16). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Tümertekin, E. (1990). Çağdaş coğrafi düşüncenin oluşumu ve Paul Vidal de la Blache. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Yayınları.
Tümertekin, E. (2001). Beşeri coğrafya. In Cumhuriyet döneminde Türkiye’de bilim: “Sosyal bilimler II” (pp.187-215). Ankara:
TÜBA.
Tunçdilek, N. (1960). Orta sakarya vadisinde meskenler. Türk Coğrafya Dergisi. (20), 36-50.
Tunçdilek, N. (1967). Türkiye iskan coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Tuysuz, S. and Yavan, N. (2012). Bölgesel coğrafya yaklaşımı ve Türk coğrafyasındaki etkileri üzerine kritik bir değerlendirme. In
TÜCAUM VII. coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı (pp.390-405). Ankara: TÜCAUM.
Unwin, T. (1992). The place of geography. Essex: Longman.
Vidal De La Blache, P. (1926). [1921]. Principles of human geography. New York: H. Holt and Company.
Wardenga, U. (2006). German geographical thought and the development of Länderkunde. Inforgeo, 18(19), 135-155.
Yavan, N. (2005a). SCI ve SSCI bağlamında Türkiye’nin coğrafya biliminde uluslararası yayın performansının karşılaştırmalı
analizi: 1945-2005. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3 (1), 27-55.
Yavan, N. (2005b). Bilim felsefesi bakımından coğrafyada pozitivist yaklaşım. In Ulusal coğrafya kongresi 2005 bildiri kitabı
(pp.405-414). İstanbul.
Yavan, N. (2007). Bölge bilimi’nin gelişiminde coğrafyacıların rolü. In Bölge biliminde yeni yaklaşımlar bildiriler kitabı (pp.109-
. İstanbul.
Yavan, N. (2012). Postgraduate geography education in Turkey. In N. Yavan ve İ. Kaya (Eds.), International perspectives on
postgraduate education and training in geography (pp.111-157). Diyarbakır: Turkish Association of Geographers.
Yavan, N. (2014). Batı coğrafyası geleneği üzerine. In E. Bekaroğlu ve A. R. Özdemir (Eds.), Bir disiplinin iç dünyası: Modern
Türk coğrafyası üzerine söyleşiler (pp.17-51). İstanbul: İdil.
Yavan, N. and Kaya, İ. (Eds.) (2012). International perspectives on postgraduate education and training in geography.
Diyarbakır: Turkish Association of Geographers.
Yavan, N. and Kurtar, C. (2015). (Un)Making human geography in Turkey under the dominance of environmental determinism.
Paper Presented at the Annual Meeting of the Association of American Geographers (AAG), 21-25 April, 2015,
Chicago, Illinois.
Yazan, S. and Bekaroğlu, E. (2018). Türk coğrafyacılığının disipliner ilişkileri üzerine ampirik bir araştırma. Coğrafi Bilimler
Dergisi, 16, 37-67.
Yiğit, A. (1996). Kuruluşundan günümüze Fırat üniversitesi fen-edebiyat fakültesi coğrafya bolümü. Fırat Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, 8, 379-388.
Yücel, T. (1987). Türkiye coğrafyası. Ankara: Türk Kültürünün Araştırma Enstitüsü Yayınları.
