Schopenhauer ve Sartre Ontolojilerinde Ahlaklılık

Özet

Bu çalışmada, determinist Arthur Schopenhauer’in ve indeterminist Jean Paul Sartre’ın ahlak anlayışları karşılaştırılmıştır. Schopenhauer, insanın ahlaki olanı oluşturma olanağına ne kadar az alan açmışsa Sartre, tam tersine o kadar fazla alan açmıştır. Bu çalışma boyunca iki düşünürün ahlak anlayışlarının bu kadar farklı olmasının gerekçeleri anlaşılmaya çalışılmış ve bu doğrultuda düşünürlerin varlık anlayışlarının ahlak anlayışları üzerine olan etkileri anlaşılmaya çalışılmıştır. Schopenhauer, dünyayı bir yönüyle isteme (numen) bir yönüyle de tasarımlar (fenomenler) dünyası olarak kabul etmiştir. Ona göre isteme, kendi tezahürleri olan tasarımlar dünyası üzerinden varlığını her daim bilinçsizce devam ettirmektedir. Yeter-sebep ilkesine tabi olan tasarımlar dünyası için herhangi bir şekilde özgürlükten söz edilemez. Tasarımlar dünyasının bir üyesi olması nedeniyle özgür iradeye sahip olmayan insanın, ahlaklılığını kurması da olanaklı değildir. Sartre ise insanın ontolojik olarak özgür olduğunu olumlamış hatta insanı özgür olmaya mahkûm etmiştir. Sartre’da kendi-için varlık, Schopenhauer’in istemesinin tersine herhangi bir sınır tarafından kuşatılmadan boşluk yani hiçlik temelinde kendisini devamlı bir şekilde yeniden oluşturan bir varlık olarak betimlenmektedir. Özgür olan bu varlık; kendisini, değerlerini ve ahlaklılığını kurmaktadır.