Metafor Olarak Tasarım

Özet

2013 yılında IDA (Uluslararası Tasarım Birliği) tarafından İstanbul’da düzenlenmesi planlanan ancak “mücbir sebepler”den dolayı iptal edilen uluslararası tasarım kongresinin kapsamında, Organizasyon Komitesi, kongrenin teması olarak belirlenen “tasarım lehçeleri”ni özellikle tırnak içinde yazmayı tercih ettiğini çünkü bu ifadenin bir metafor olarak kullanıldığı beyan etmiş ve bu uyarının ardından, insanların nasıl olup da farklı diller konuşmaya başladığını dile getiren Babil efsanesini anlatmaya girişmişti. Efsaneye göre, demişti Komite, Babil halkı görkemli bir kule inşa etmeye girişti çünkü kullandıkları ortak dil onları sınırsızca edip eylemeye ve üretmeye muktedir kılmaktaydı. Babil halkının bu girişiminden hoşlanmayan Tanrı, insanoğlunun yaratma yetisini, sahip oldukları bu ortak dili bozup çok sayıda, anlaşılmaz lehçeye ayırarak bozguna uğrattı. Tek bir dilin pek çok farklı dile parçalanması Babillilerin kafasını karıştırdı ve amaçlarını felce uğrattı. Her ne kadar münakaşa etmekten hoşlanan biri olmasam da, kongre temasını birbiriyle ilişkili üç bölüm halinde tartışmaya açacağım. İlk olarak, metnin başlığından da anlaşılabileceği gibi metafor olarak “tasarım lehçeleri” yerine metafor olarak “tasarım”ı önereceğim. İkinci olarak, Bruno Latour’un tasarım kavramına ilişkin öngörüsünden yararlanarak “metafor olarak tasarım” kavramını, Kojin Karatani’nin “metafor olarak mimarlık” kavramı ile yanyana getirerek tartışmaya açacağım. Son olarak ise, ilk iki hareketi birbiriyle ilişkilendirerek “metafor olarak tasarım lehçeleri”nin hala daha “metafor olarak mimarlık” kavrayışının içinde yer aldığını göstereceğim. Her iki metaforda da söz konusu olan insan-merkezciliği anlamak ve çözümlemek adına Aktör-Network Teorisi’ni (ANT) devreye sokacağım.