Theodor Adorno'da Kültürün Öznesi Olarak Bilim, Sanat Ve Felsefe
Özet Görüntüleme: 271
/ 
PDF İndirme: 212
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.7419625Anahtar Kelimeler:
Adorno, Bilim, Sanat, Felsefe, KültürÖzet
Maddi ve manevi öğelerin toplamı olarak tanımlanabilecek kültür, tarih boyunca baskın bir unsur tarafından şekillendirilmiştir. İlk Çağ’da mitoloji ve felsefe, Orta Çağ’da din ve Aydınlanma ile birlikte sanat ve doğa bilimleri kültürü şekillendiren özneler olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak belli bir zaman sonra kültürü şekillendiren bu baskın unsurlar, şekillendirdiği kültür tarafından daima eleştiri konusu yapılmışlardır. Bu da mevcut baskın kültürel unsurun değişmesine ve hatta otoritesini kaybetmesine neden olmuştur. Bu bağlamda tarihsel gelişim süreci içerisinde toplumlar tarafından farklı değerler atfedilen bu üç disiplin kimi zaman birbiriyle çelişen kimi zaman birbiriyle örtüşen kimi zamanda birbirini onaylayan tarzda farklı ilişkiler içerisinde olmuşlardır. Ancak ne felsefe ne de sanat, bilim gibi bir dönemi şekillendirecek kadar güçlü bir otoriteye ve etki alanına sahip olmamıştır. Metafizikten materyalizme doğru yaşanan aydınlanmacı eksen kayması ile ortaya çıkan bu durum, özellikle 20. yüzyılda aşikar olmuştur. Pozitivizm ve endüstrileşmenin otoritesinin hemen hemen her kültürel unsurda hissedildiği bu yüzyılda da kültür eleştirilmiştir. Bu yüzyılda ortaya çıkan bu eleştirilerden biri de hiç şüphesiz Toplumsal Araştırmalar Enstitüsünün bir üyesi olan Theodor W. Adorno’nun kültür endüstrisi bağlamında ileri sürdüğü düşünceleridir. Mevcut kültürü şekillendiren pozitivist yaklaşımı tek boyutlu ve totaliter olarak değerlendiren Adorno, kültürün bir öğesi olarak sanat ve felsefenin mevcut konumundan rahatsızdır. Bu bağlamda olumlayıcı pozitivist kültüre karşı negatif bir kültür yaklaşımını savunan Adorno'ya göre sanat ve felsefe, pozitivist kültür tarafından şekillendirilen bir nesne değil, kültürü şekillendiren bir özne olmalıdır. Bu noktada çalışmada, bilim karşısında kültürü şekillendiren bir özne olarak sanat ve felsefeye düşen sorumluluğun ne olduğu Adorno’nun düşüncelerinden hareketle ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Referanslar
Adorno, T. (2003a). “Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken”, Cogito, çev. Bülent O. Doğan, 36: 76-83
Adorno, T. (2003b). “Müzik ve Dil”, Cogito, çev. Bülent O. Doğan, 36: 320-324.
Adorno, T. (2003c). “Neden Hala Felsefe”, Cogito, çev. Ali Kaftan, 36: 184-199.
Adorno, T. (2006a). “Baskı Altında Uzlaşma”, Estetik ve Politika, çev. Ünsal Oskay, ss. 321-376, İstanbul: Alkım Yayınevi.
Adorno, T. (2006b). “Walter Benjamin’e Mektuplar”, E. Bloch vd., Estetik ve Politika, çev. Ünsal Oskay, ss. 221-301, İstanbul:
Alkım Yayınevi.
Adorno, T. (2007). “Estetik Kuram XII/Toplum”, haz. Enis Batur, Modernizmin Serüveni, (7. Baskı), çev. Enis Batur, ss. 263-265.
İstanbul: Alkım Yayınevi.
Adorno, T. (2009). Minima Moralia, 6. Basım, çev. Orhan Koçak ve Ahmet Doğukan, İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, T. (2010a). Ahlak Felsefesinin Sorunları, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, T. (2010b). Aydınlanmanın Diyalektiği, çev. Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadoğan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Adorno, T. (2010c). “Husserl ve İdealizm Problemi”, çev. Evrim T. Somyürek - Kurtul Gülenç - Aşkın İ. Duru, Baykuş, 2010 (6):
-117.
Adorno, T. (2011a). Sosyolojik Açılımlar, çev. M. Sezai Durgun ve Adnan Gümüş, Ankara: BilgeSu Yayınları.
Adorno, T. (2011b). Toplum Üstüne Yazılar, 3. Basım, çev. M. Yılmaz Öner, İstanbul: Belge Yayınları.
Adorno, T. (2012a). Edebiyat Yazıları, 3. Basım, çev. Sabir Yücesoy-Orhan Koçak, İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, T. (2012b). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi, 7. Basım, çev. Nihat Ülner-Mustafa Tüzel ve Elçin Gen, İstanbul: İletişim
Yayınları.
Adorno, T. (2012c). Sahicilik Jargonu, çev. Şeyda Öztürk, İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, T. ve Horkheimer, M. (2013). Teori ve Pratik Üzerine, çev. Orhan Kılıç, İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, T. (2016). Negatif Diyalektik, çev. Şeyda Öztürk, İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, T. (2017). Metafizik Kavram ve Sorunlar, çev. İsmail Serin, İstanbul: İthaki Yayınları.
Akkaya, M. (2014). Filozofça Hayat ve Sanat, İstanbul: Belge Yayınları.
Alioğlu, N. (2010). “Sanat ve Bilim İlişkisi”, Folklor/Edebiyat, 16(62): 217-227.
Bal, M. (2011). “Geleneksel Estetik Anlayışının Bir Eleştirisi Olarak Adorno’nun Estetik Teorisi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi,
(1): 71-76.
Batur, E. (1987). Estetik Ütopya, İstanbul: B/F/S Yayınları.
Becermen, M. (2009). “Nietzsche ve Adorno’da Sanat ve Hakikat İlişkisi”, Kaygı, 13: 29-40.
Benjamin, W. (2012). Tekniğin Olanaklarıyla Yeniden Üretilebildiği Çağda Sanat Yapıtı. Pasajlar, 9. Baskı, çev. Ahmet Cemal
İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 50-86.
Bernstein, J. M. (2003). “Görünüşü Kurtmak Niye? Metafizik Deneyim ve Etiğin Olabilirliği”, çev. Kemal Atakay, Cogito, 36: 201-
Bernstein, J. M. ( 2012). “Sunuş”, Theodor Adorno, Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi, 7. Baskı, çev. Nihat Ülner-Mustafa TüzelElçin Gen, ss. 9-43, İstanbul: İletişim Yayınları.
Best, S. ve Kellner, D. (2011). Postmodern Teori, 2. Basım, çev. Mehmet Küçük, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bottomore, T. (1989). Frankfurt Okulu, çev. Ahmet Çiğdem, İstanbul: Ara Yayıncılık.
Boucher, G. (2013). Yeni Bir Bakışla Adorno, çev. Yetkin Başkavak, İstanbul: Kolektif Kitap.
Bozkurt, N. (2013). Eleştiri ve Aydınlanma, 3. Basım, Bursa: Sentez Yayınları.
Canan, S. (2017). Kimsenin Bilemeyeceği Şeyler, 7. Basım, İstanbul: Tuti Kitap.
Caudwell, C. (2002). Ölen Bir Kültür Üzerine İncelemeler, çev. Müge Gürsoy Sökmen ve Ali Bucak, İstanbul: Metis Yayınları.
Collin, F. & Pederson, D. B. (2015). “The Frankfurt School, Science and Technology Studies, and the Humanities”, Social
Epistemology: A Journal of Knowledge, Culture and Policy, 29(1): 44-72.
Çetinkaya, H. (1995). Umutlarımızın Cellatları Kimliklerimiz, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Dellaloğlu, B. (2003). “Bir Giriş: Adorno Yüz Yaşında”, Cogito, 36: 13-36.
Ekinci, A. (1995). “Bilim ve Sanat: Aklın Halleri”, Sanat Dünyamız, 60: 184-190.
Geuss, R. (2013). Eleştirel Teori, 2. Basım, çev. Ferda Keskin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Grunberg, T. ve Grunberg D. (2003) “Toplum Bilimleri Yönteminde Pozitivizm”, Cogito, 36: 124-141.
Güvenç, K. (2015). Frankfurt Okulu Eleştirisi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Holz, H. H. (2012). “Metistofeles Felsefesi”, Hans Heinz Holz, Frankfurt Okulu Eleştirisi, çev. Z. Ece Kaya, ss.44-60, İstanbul:
Evrensel Basım Yayın.
Jay, M. (1992). “Theodor W. Adorno: ‘Örselenmiş Bir Hayat’”, Marmara İletişim Dergisi, çev. Ünsal Oskay, 1: 139-169.
Jay, M. (1993). “Theodor W. Adorno’da ‘Kırılmış Totalite’ Kavramı”, Marmara İletişim Dergisi, çev. Ünsal Oskay, 2: 193-219.
Jay, M. (2001). Adorno, çev. Ünsal Oskay, İstanbul: Der Yayınları.
Lunn, E. (2011). Marksizm ve Modernizm, çev. Yavuz Alogan, Ankara: Dipnot Yayınları.
Martinez, J. M. (2013). “Adorno Düşüncesinde Sanatlar ve Toplumsal Olan”, der. John Holloway-Fernando matamoros-Sergio
Tischler, Olumsuzluk ve Devrim, çev. Kutlu Tunca, ss. 249-261, İstanbul: Otonom Yayıncılık.
Ömerustaoğlu, A. (2007). “Bir Bilgi Etkinliği Olarak Bilim ve Sanat”, Felsefe Dünyası, 1(39): 5-6.
Öner, Y. (2011) .“Sonsöz”, Theodor Adorno, Eleştiri Toplum Üzerine Yazılar, 3. Baskı, çev. M. Yılmaz Öner, ss. 117-147,
İstanbul: Belge Yayınları.
Ranciere, J. (2011). “Estetiğin Siyaseti”, ed. Ali Artun, Sanat Siyaset, 3. Baskı, çev. Elçin Gen, ss. 207-228, İstanbul: İletişim
Yayınları.
Reihen, W. V. (1999). Adorno Bir Giriş, çev. Mustafa Cemal, İstanbul: Belge Yayınları.
Rose, G. (1978). The Melancholy Science, New York: Columbia University Press.
Sarup, M. (2004). Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm, 2. Basım, çev. Abdülbaki Güçlü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Smith, P. (2007). Kültürel Kuram, çev. Selime Güzelsarı-İbrahim Gündoğdu, İstanbul: Babil Yayınları.
Soykan, Ö. N.; Keskin, F. ve Dellaloğlu B. (2003). “Adorno ve Yapıtı”, Cogito, 36: 37-64.
Soykan, Ö. N. (2010). Müziksel Dünyasında Adorno ile Bir Yolculuk, 2. Basım, İstanbul: Bulut Yayıncılık.
Spurk, J. (2008). Toplumsal Aklın Eleştirisi, çev. Işık Ergüden, İstanbul: Versus Kitap.
Vandenberghe, F. (2016). Alman Sosyolojisi Felsefe Tarihi, çev. Saygın Öğütle, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Yibing, Z. (2012). Adorno’nun Negatif Diyalektiği ve Zizek’in Lacanvari İmkansız Devrimi, çev. Aylin Muhaddisoğlu, İstanbul:
Kalkedon Yayınevi.
