Liberalizmin Psikanalitik Yapıbozumu
Özet Görüntüleme: 130 / PDF İndirme: 81
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.7419593Anahtar Kelimeler:
Yapıbozum, Psikanaliz, Özne, LiberalizmÖzet
Yapıbozum, Derrida felsefesinde, yapıyı oluşturan ikiliklerin keyfiyetini vurgulamak amacıyla başvurulan bir yöntemdir. Yapıbozuma göre yapı, kendini istikrarlı bir bütün gibi sunmak için, kendini meydana getiren ikilikleri gizler ve saklar. Yapıbozumun amacı, yapıdaki içkin istikrarsızlığı ortaya çıkarmak, böylece yapının içine gizlenmiş saklı ilişkiyi deşifre etmektir. Yapıbozumun bu yöntemsel bakışı, psikanaliz felsefesiyle uyumludur. Psikanaliz, bir felsefe olarak, Ben (self) idealindeki tamamlanmamışlığı vurgulamakta ve Ben yapısını kuran şeyin kendiliğe ait olan bilinçte değil, bilinci bilinmez bir yerden çevreleyen bilinçdışı olduğunu düşünmektedir. Psikanaliz ve yapıbozum, tutarlı ve istikrarlı addedilen birliklerin aslında kırılgan olduklarını çözümlemeye çalışmaktadır. Bu makalenin amacı, yapıbozum ve psikanaliz felsefelerindeki ortaklıkları tespit ederek, liberalizm ideolojisinde Ben idealine ve onun bir özne olarak konumlandığı kapitalist ilişkilere atfedilen tutarlılıkların istikrarsızlığını ve keyfiliğini tartışmaktır. Liberalizm, Ben öznesinin rasyonel, özerk ve egoizm temelinde oluşan tutarlılığına ve bütünlüğüne dayanarak piyasa toplumsallığını olumlamakta ve olağanlaştırmaktadır. Bu olağanlaştırma hamlesi, öznede ve onun etkin olarak bulunduğu piyasa toplumundaki içsel çelişkileri saklama çabalarıyla sürekli doldurulmaktadır. Bu bağlamda, idealize edilmiş bir fail olarak “kurgusal Ben”, kapitalist ilişkilere içkin olduğu varsayılan bir “Özne” söyleminin içine yerleşmek suretiyle kendilik bilincine ulaşmaktadır. Ancak söz konusu kapitalist ilişkiler kurgusal bağlama tekabül ettiği için, bu ilişkilerin içinde konumlanan Öznenin kendisi de boş-gösteren’e dönüşmektedir. Dolayısıyla kapitalist ilişkiler, tüm anlamını, liberalizmin “Ben” idealine yüklediği boş-gösterenler üzerinden türetmektedir. Kapitalizm, somut toplumsal gerçekliğin fark edilmediği bir “kurgulanmış gerçeklik” ve “kurgulanmış Ben” üretmek suretiyle kendi tutarsız ve istikrarsız işleyişini saklamaktadır. Bu çalışmada kapitalizmin Özne-merkezli yapısının içsel tutarsızlığı psikanalitik yapıbozum yöntemi aracılığı gösterilmeye çalışılacaktır. Yapıbozum ve psikanalizin bir araya getirilmesinde ortak amaç, hem özne—merkezli toplumsal ilişkilerin hem de bu ilişkilerin merkezindeki öznenin kurgusal üretimini açığa çıkartmaktır. Başka bir deyişle psikanalitik yapıbozum, toplumsal ilişkilerin yapısal istikrarsızlığının belli bir Özne teması içerisinde görünmezliğinin deşifre edilmesine odaklanmaktadır.
Referanslar
Althusser, L. (der) (2017). Kapital’i Okumak, çev. Işık Ergüden, İstanbul: Nora
Bowie, M. (2007). Lacan, (V. Pekel Şener, çev.), Ankara: Dost
Cumming, R. D. (1969). Human Nature and History: A Study of the Development of Liberal Political Thought Vol. 1, Chicago:
University of Chicago Press
Derrida, J. (1978). Writing and Differance, (Alan Bass: Çev.) London: The University of Chicago Press,
Derrida, J. (1982a). Positions, (Alan Bass: Çev.), Chicago: University of Chicago Press
Derrida, J. (1982b). Margins of Philosophy, (Alan Bass: Çev.), Chicago: University of Chicago Press
Derrida, J. (1992a). Points… Interviews, 1974-1994. Elisabeth Weber (ed), (Peggy Kamuf: Çev.). California: University of
Stanford Press
Derrida, J. (1992b). Acts of Literature, Derek Attridge (ed), New York: Routledge
Doyon, M. (2014). “The Transcendental Claim of Deconstruction”, A Companion to Derrida, Zeynep Direk ve Leonard Lawlor
(ed), Oxford: Wiley Blackwell Pub., ss. 132-150
Homer, S. (2013). Jacques Lacan, (Abdurrahman Aydın: Çev.), Ankara: Phoenix
Koch, A. M. (2007). Poststructuralism and the Politics of Method, New York: Lexington Books
Lacan, J. (2007). The Seminar of Jacques Lacan: The Other Side of Psychoanalyses (Book XVII), (Russell Grigg: çev.), New
York: W. W. Norton Company
Lacan, J. (2011). “Özne-Ben’in İşlevinin Oluşturucusu Olarak Ayna Evresi”, (Nilüfer Kuyaş: çev.), S. Zizek (der), İdeolojiyi
Haritalamak, Ankara: Dipnot
Lacan, J. (2013). Psikanalizin Dört Temel Kavramı: Seminer 11. Kitap, (Nilüfer Erdem: Çev.), İstanbul: Metis
Manent, P. (1996). An Intellectual History of Liberalism, (Rebeca Balinski, çev.), New Jersey: Princeton University Press
Marx, K. (2011). Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi Cilt 1, (Mehmet Selik ve Nail Satlıgan: çev.), İstanbul: Yordam
Marx, K. ve Engels, F. (2013). Alman İdeolojisi, (Tonguç Ok ve Olcay Geridönmez: çev.), İstanbul: Evrensel Basım
Rabate, J. M. (2003). “Lacan’s turn to Freud”, J. M. Rabate (der), The Cambridge Companion To Lacan, Cambridge: Cambridge
University Press, ss. 1-24
Read, J. (2014). Sermayenin Mikropolitikası: Şimdiki Zamanın Tarihöncesi ve Marx, (Ayşe Deniz Temiz: çev.), İstanbul: Metis
Roudinesco, E. (1990). Jacques Lacan & Co: A History of Psychoanalyses in France, 1925-1985, (Jeffrey Mehlman: Çev.),
Chicago: University of Chicago Press
Roudinesco, E. (2012). Her Şeye ve Herkese Karşı Lacan, (Nami Başer: çev.), İstanbul: Metis
Rutli, E. E. (2016). “Derrida’nınYapısökümü”, Temaşa, sayı:5, ss. 49-69
Sallis, J. (1987). Deconstruction and Philosophy: The Texts of Jacques Derrida. Chicago: University of Chicago Press
Saussure, F. de. (1959). Course in General Linguistics, (Wade Baskin, çev.), New York: The Philosophical Library Press
Smith, A. (1997). “The Four Stages of Society”, A. Broadie (der), The Scottish Enlightenment: An Antology, Edinburgh:
Canongate
Smith, G. H. (2013). The System of Liberty: Themes in the History of Classical Liberalism, Cambridge: Cambridge University
Press
Tomsiç, S. (2017). Kapitalist Bilinçdışı: Marx Ve Lacan, (Barış Engin Aksoy: çev.), İstanbul: Metis
Tura, S. M. (1996). Freud’dan Lacan’a Psikanaliz, İstanbul: Ayrıntı
Vighi, F. (2010). On Zizek’s Dialectics: Surplus, Subtraction, Sublimation. New York: Continuum
Zizek, S. (2011). İdeolojinin Yüce Nesnesi, (Tuncay Birkan: çev.), İstanbul: Metis
Zupancic, A. (2011). Neden Psikanaliz? Üç Müdahale, (Barış Engin Aksoy: çev.), İstanbul: Metis