Hayden White’ı Micheal Foucault ile Okumak

Soybilim, Anlatı ve Tarihin Estetizasyonu


Özet Görüntüleme: 343 / PDF İndirme: 137

Yazarlar

  • Şilan Kesler Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.10438795

Anahtar Kelimeler:

Soybilim, Episteme, Tarihsel anlatı, Olguculuk, Mecaz, İktidar

Özet

   1980’lerle beraber, postmodernizmin yükselişine dair görüşlerin peşi sıra, tarihin öznelliğine ilişkin fikirler doğmaya başlamıştır. Bu tarih fikrinde; indirgeyici tutumlara karşı çoğulluğu savunmak ve tarihin geçmişten çok şimdiyle, iktidarla ve iktidar-bilgi ilişkisiyle bağlantılı olduğu düşüncesi merkezidir. Temelinde 19. yüzyılın geleneksel tarihçiliğine eleştirileri barındıran bu görüşler, tarihe dair açıklamaların, dilin sınırları içerisinde oluştuğu fikrine dayanmaktadır. Tarihyazımının bilimsellik ve nesnellik boyutu sorgulanırken, tarihyazımına dilbilimsel öğeler ve bunları takiben estetik bir boyut eklenmektedir. 20. yüzyılda Hayden White, geleneksel tarihyazımındaki tutarlılık ve bütünlük iddialarına, anlatının estetik açıdan biçimlendirildiğini savunarak, tarihsel söylemin ve onu yaratan dilsel kapsamın birbirinden ayrıştırılamayacağı fikriyle itiraz eder. Tarihçi kimliğini reddederek, tarihin kurallarını tehdit eder cinsten anti-tarihsel bir tarih kavrayışı oluşturan Michel Foucault’nun insan bilimlerine eleştirileri, tarihsel dönemleri epistemeler arası geçişler olarak inceleyişi ve Nietzsche’den esinle kullandığı soybilim, White’ın kendi Foucault okumasında sahiplenilmektedir. Dolayısıyla Foucault’nun da tıpkı Nietzsche gibi bir şair-tarihçi kimliğine bürünerek “estetize edilmiş bir tarih” anlayışını oluşturduğunu; White’la bu estetizasyonun yanında, bilimcilik ve olguculuk eleştirileri bakımından ortaklaştıklarını düşünebiliriz. Bu makalede, White ve Foucault’da gördüğüm bu paralellikleri soybilim, anlatı ve “tarihin estetizasyonu” temaları üzerinden izleyerek yaptığım analizlerin sonuçlarını sunmayı amaçlıyorum. White ve Foucault’nun konumlarının ve geliştirdikleri tarih kavrayışının, tarihin kurgusal yönünü ve söylemlerdeki ideolojik boyutu ifşa edebilme potansiyeli taşıdığını göstermeye çalışıyorum.       

Referanslar

Bidet, Jacques. 2016. Foucault'yu Marx'la Okumak. Çeviren Zehra Cunillera. İstanbul: Metis.

Carr, Edward Hallett. 2021. Tarih Nedir? İstanbul: İletişim.

Foucault, Michel. 2014. Bilginin Arkeolojisi. Çeviren Veli Urhan. İstanbul: Ayrıntı.

—. 2001. Kelimeler ve Şeyler. Çeviren Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: İmge.

—. 1966. Les Mots et Les Choses. Paris: Gallimard.

—. 1971. L'ordre du discours. Paris: Gallimard.

Foucault, Michel. 2021. «Nietzsche, Soybilim, Tarih.» Felsefe Sahnesi: Seçme Yazılar içinde, yazan Michel Foucault, çeviren Ferda Keskin, 231-256. İstanbul: Ayrıntı.

Foucault, Michel, ve Anthony Nazarro. 1972. «History, Discourse and Discontinuity.» Salmagundi (Skidmore College) 225-248.

Foucault, Michel. «Sur l'archéologie des sciences. Réponse au Cercle d’épistémologie», Cahiers pour l'analyse, n° 9, été 1968, repris in DE, vol. 1, texte, 59.

Ginzburg, Carlo. 2022. Tahta Gözler: Mesafe Üzerine Dokuz Düşünce. Çeviren Aysun Şişik. İstanbul: Metis.

Kracauer, Siegfried. 2022. Tarih: Sondan Bir Önceki Şeyler. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis.

Lorenz, Chris. 2013. «Tarihler Doğru Olabilir mi? Anlatıcılık, Olguculuk ve "Mecazi Dönemeç".» Cogito (YKY) (73: Tarihyazıcılığı): 225-251.

Megill, Allan. 1973. «Foucault, Structuralism, and the Ends of History.» The Journal of Modern History (The University of Chicago Press) (51): 451-503.

Nietzsche, Friedrich. 2018. Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Sakıncası. Çeviren Mustafa Tüzel. İstanbul: İş Bankası.

Pieters, Jürgen. 2000. «New Historicism: Postmodern Historiography between Narrativism and Heterology.» History and Theory (Wesleyan University) (39): 21-38.

Poster, Mark. 2008. Foucault, Marksizm ve Tarih. Çeviren Feride Güler. İstanbul: Otonom.

Revel, Judith. 2002. Le Vocabulaire de Foucault. Paris: Ellipses.

Tezcan, Selim. 2018. «Hayden White ve Tarih Anlatısı Sorunu.» Turkish History Education Journal (7): 632-661.

White, Hayden. 1973. «Foucault Decoded: Notes From Underground.» History and Theory (Westleyan University) (12): 23-54.

—. 1985. «The historical text as literary artifact.» The tropics of discourse: Essays in cultural criticism içinde, yazan Hayden White, 81-100. Baltimore: Johns Hopkins University.

—. 1985. «Introduction: Tropology, Discourse, and the modes of human consciousness.» The tropics of discourse: Essays in cultural criticism içinde, Baltimore: Johns Hopkins University

—. 2000. «An Old Question Raised Again: Is historiography art or science? (Response to Iggers).» Rethinking History: The Journal of Theory and Practice (9): 391-406.

—. 2022. Metatarih: On Dokuzuncu Yüzyıl Avrupası'nda Tarihsel İmgelem. Çeviren Mehmet Küçük. İstanbul: Ketebe.

İndir

Yayın Tarihi

25-12-2023

Nasıl Atıf Yapılır

Kesler, Şilan. (2023). Hayden White’ı Micheal Foucault ile Okumak: Soybilim, Anlatı ve Tarihin Estetizasyonu. POSSEIBLE, 12(2), 144–165. https://doi.org/10.5281/zenodo.10438795

Sayı

Bölüm

Makaleler