Hayden White’ı Micheal Foucault ile Okumak

Soybilim, Anlatı ve Tarihin Estetizasyonu

Özet

   1980’lerle beraber, postmodernizmin yükselişine dair görüşlerin peşi sıra, tarihin öznelliğine ilişkin fikirler doğmaya başlamıştır. Bu tarih fikrinde; indirgeyici tutumlara karşı çoğulluğu savunmak ve tarihin geçmişten çok şimdiyle, iktidarla ve iktidar-bilgi ilişkisiyle bağlantılı olduğu düşüncesi merkezidir. Temelinde 19. yüzyılın geleneksel tarihçiliğine eleştirileri barındıran bu görüşler, tarihe dair açıklamaların, dilin sınırları içerisinde oluştuğu fikrine dayanmaktadır. Tarihyazımının bilimsellik ve nesnellik boyutu sorgulanırken, tarihyazımına dilbilimsel öğeler ve bunları takiben estetik bir boyut eklenmektedir. 20. yüzyılda Hayden White, geleneksel tarihyazımındaki tutarlılık ve bütünlük iddialarına, anlatının estetik açıdan biçimlendirildiğini savunarak, tarihsel söylemin ve onu yaratan dilsel kapsamın birbirinden ayrıştırılamayacağı fikriyle itiraz eder. Tarihçi kimliğini reddederek, tarihin kurallarını tehdit eder cinsten anti-tarihsel bir tarih kavrayışı oluşturan Michel Foucault’nun insan bilimlerine eleştirileri, tarihsel dönemleri epistemeler arası geçişler olarak inceleyişi ve Nietzsche’den esinle kullandığı soybilim, White’ın kendi Foucault okumasında sahiplenilmektedir. Dolayısıyla Foucault’nun da tıpkı Nietzsche gibi bir şair-tarihçi kimliğine bürünerek “estetize edilmiş bir tarih” anlayışını oluşturduğunu; White’la bu estetizasyonun yanında, bilimcilik ve olguculuk eleştirileri bakımından ortaklaştıklarını düşünebiliriz. Bu makalede, White ve Foucault’da gördüğüm bu paralellikleri soybilim, anlatı ve “tarihin estetizasyonu” temaları üzerinden izleyerek yaptığım analizlerin sonuçlarını sunmayı amaçlıyorum. White ve Foucault’nun konumlarının ve geliştirdikleri tarih kavrayışının, tarihin kurgusal yönünü ve söylemlerdeki ideolojik boyutu ifşa edebilme potansiyeli taşıdığını göstermeye çalışıyorum.